100. ΕΠΤΑΝΗΣ. ΡΙΖΟΣΠ., 2015

Ο ΔΙΠΛΟΣ ΕΠΤΑΝΗΣΙΑΚΟΣ ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΙΣΜΟΣ

      «Tα Ιόνια βρετανικό δώρο στον νέο βασιλέα, Γεώργιο Α΄» ήταν ένα ανθεκτικό στερεότυπο, το οποίο έχει πλέον αναθεωρηθεί ριζικώς και ριζοσπαστικώς. Ένα «δώρο» με τόσες ιδιοτελείς σκοπιμότητες δεν είναι δώρο αλλά κίνηση ματ στην γεωπολιτική σκακιέρα της εποχής. Κατήγγειλε τότε ο αγνός και κορυφαίος Ριζοσπάστης, Ιωσήφ Μομφερράτος, ότι, δια του εκλεκτού τής Αγγλίας, Γεωργίου Α΄, στην πραγματικότητα γινόταν μεταφορά της Προστασίας από την Κέρκυρα στην Αθήνα. Με τα λόγια του Παναγιώτη Πανά, μαθητή του Μομφερράτου, «επίστευεν (η Αγγλία) ότι ούτω πράττουσα θα κατώρθου να μεταφέρη τον αρμοστήν της από Κερκύρας εις Αθήνας, θέτουσα επί κεφαλής αυτού βασιλικόν στέμμα».

99. ΓΚΥΝΤΕΡ ΓΚΡΑΣ, 2015

ΓΚΥΝΤΕΡ ΓΚΡΑΣ ΚΑΙ Η ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΤΗΣ ΓΕΡΜΑΝΙΚΗΣ ΕΝΟΧΗΣ

      Το κοινό αίσθημα της εποχής μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο εξέφρασε με δραματικό τρόπο ο εξόριστος Γερμανός φιλόσοφος Τέοντορ Αντόρνο με την φράση «Δεν υπάρχει ποίηση μετά το Άουσβιτς!».

98. ΕΞΕΤΑΣΤ. ΜΝΗΜΟΝΙΩΝ, 2015

ΠΕΡΙ ΤΗΣ ΕΞΕΤΑΣΤΙΚΗΣ ΤΩΝ ΜΝΗΜΟΝΙΩΝ

      Η κοινοβουλευτική επιτροπή για την διερεύνηση των συνθηκών υπαγωγής μας σε καθεστώς επιτροπείας (Μνημονίων) εζητήθη κατά περίπτωση να επεκτείνει την έρευνα χρονικώς μέχρι Καραμανλή, Σημίτη, Μητσοτάκη, Παπανδρέου και, γιατί όχι, και Κωλέττη – εφόσον επί Κωλέττη πρωτο-οργανώθηκε το σύγχρονο πελατειακό μας κράτος! Η παρέλκυση βεβαίως εδώ συνίσταται στο ότι, σε μια τέτοια περίπτωση, θα κάναμε απλώς «ιστορία» αντί πολιτικής. Η «ιστορία» αυτή, όσο άθλια και αν είναι (αφού μιλάει για ένα κράτος-λεία προς διανομή), δεν έχει το επίκαιρο πολιτικό ενδιαφέρον της κατάδειξης των χειρισμών του 2010 και της κατάληξης στην ρητή εκχώρηση της εθνικής μας κυριαρχίας («με την παρούσα ο Δανειολήπτης – δηλαδή η Ελλάς – παραιτείται αμετάκλητα και άνευ όρων από κάθε ασυλία»), η οποία εκχώρηση νομικώς ισχύει μέχρι και σήμερα.

97. ΤΑ ΣΩΤΗΡΙΑ ΔΑΝΕΙΑ ΤΟΥ '21, 2015

ΤΑ ΣΩΤΗΡΙΑ ΔΑΝΕΙΑ ΤΟΥ 1821

      Εν αρχή ήσαν τα «Δάνεια της Ανεξαρτησίας». Δια δανείων εγένετο στην χώρα το φως της εθνικής ανεξαρτησίας αλλά και το σκότος της διαρκούς διεθνούς εξαρτήσεως. Η ιστορία των δανείων είναι η απόκρυφη, όσο και αληθινή, ιστορία της χώρας μας. Η Ελληνική Επανάσταση του 1821 υπήρξε, πέραν του απαράμιλλου ηρωισμού της, μια τυπική κερδοσκοπική ευκαιρία για τις Αγγλικές τράπεζες, που εκείνο τον καιρό έψαχναν να διοχετεύσουν τα κεφάλαιά τους σε νέες επενδύσεις.

96. OΤΑΝ ΟΙ ΤΡΟΪΚΕΣ, 2015

OΤΑΝ ΟΙ ΤΡΟΪΚΕΣ ΒΟΜΒΑΡΔΙΖΑΝ ΤΙΣ ΟΦΕΙΛΕΤΡΙΕΣ ΧΩΡΕΣ

      Την 11^η Ιουλίου του 1882, ο Βρετανικός στόλος βομβάρδισε την Αλεξάνδρεια. Η Αίγυπτος εκείνο τον καιρό, αν και τυπικά Οθωμανική επαρχία, βρισκόταν υπό τον αυστηρό οικονομικό έλεγχο των Ευρωπαίων. Βρετανοί και Γάλλοι κατείχαν τα περισσότερα κρατικά ομόλογα, που είχε εκδώσει η Αίγυπτος τα προηγούμενα χρόνια για να καλύψει τις τεράστιες δαπάνες εκμοντερνισμού της. Η Βρετανία, το 1875, είχε, έναντι παλαιότερων χρηματοοικονομικών αξιώσεών της, εξαγοράσει όλη την Αιγυπτιακή συμμετοχή στην Γαλλο-Αιγυπτιακή εταιρεία της Διώρυγας του Σουέζ. Η Τουρκο-Αλβανική αντιβασιλεία (ο Χεδίβης) της Αιγύπτου μαζί με την Τουρκο-Κιρκασιανή (και τουρκόφωνη) αυλή της βρισκόταν πλέον υπό την απόλυτη επιρροή των Ευρωπαίων, έναντι μάλιστα της απειλής ενός αναδυόμενου εθνικού Αιγυπτιακού κινήματος κατά Τούρκων και Ευρωπαίων. Ουσιαστικά, οι δύο Ευρωπαίοι υπουργοί (Βρετανός και Γάλλος, με μεταφραστές) του «Αιγυπτιακού» υπουργικού συμβουλίου (που μιλούσε Τουρκικά) είχαν τον τελευταίο λόγο στις αποφάσεις της χώρας. Ο Xεδίβης ήταν διακοσμητικός και το Οθωμανικό κέντρο της Κωνσταντινούπολης πολλαπλώς εξαρτημένο και αδύνατο για να επέμβει.

95. ΣΥΝΤ. ΜΙΘΡΙΔΑΤΙΣΜΟΣ, 2013

95. ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΟΣ ΜΙΘΡΙΔΑΤΙΣΜΟΣ

      Ο Μιθριδάτης ΣΤ΄, σπουδαίος Πόντιος βασιλεύς, φοβούμενος μήπως δηλητηριασθεί από τους εχθρούς του, έθιζε τον εαυτόν του καθημερινώς σε μικρές δόσεις δηλητηρίου. Το 63 π.Χ., προκειμένου να μη παραδοθεί στον Ρωμαίο εχθρό και κυνηγό του, Πομπήιο, κατάπιε μεγάλες δόσεις δηλητηρίου. Ανακάλυψε ότι ο οργανισμός του δεν αντιδρούσε καθόλου στο δηλητήριο. Η ιατρική έκτοτε ονομάζει το φαινόμενο αυτό «μιθριδατισμό». Κατ’ αναλογίαν προς τον βιολογικό μιθριδατισμό, θα ονομάσουμε το φαινόμενο της αδράνειας έναντι της σωρευτικής στρέβλωσης του Συντάγματος «συνταγματικό μιθριδατισμό». Ο οργανισμός πλέον δεν αντιδρά σε συνταγματικές στρεβλώσεις!

94. ΔΑΝΕΙΑ ΑΓΩΝΑ, 2011

ΑΠΟ ΤΑ ΔΑΝΕΙΑ ΤΟΥ ΑΓΩΝΑ ΣΤΑ ΔΑΝΕΙΑ ΤΟΥ ΜΝΗΜΟΝΙΟΥ

      Η Ελλάδα γεννήθηκε με ένα δάνειο και πέθανε με ένα άλλο. Όπως ξέρουμε, τα Δάνεια του Αγώνα δεν έφτασαν ποτέ στον αγώνα. Όμως, είχαν μια αναμφισβήτητη θετική συνέπεια: το υπό σύσταση νεοελληνικό κράτος αναγνωριζόταν, μ’ αυτόν τον τρόπο, διεθνώς και επισήμως. 190 χρόνια μετά, τα Δάνεια του Μνημονίου δεν θα φτάσουν, και πάλι, στον δανειολήπτη (αφού τα εισπράττουν αμέσως οι παλιοί δανειστές). Όμως, τα Δάνεια του Μνημονίου έχουν μια αντίθετη προς τα Δάνεια του Αγώνα συνέπεια: το γερασμένο κράτος, με την υπογραφή της σχετικής δανειακής σύμβασης, απώλεσε την εθνική κυριαρχία του και πέθανε. Τα κατάφεραν και τα καταφέραμε!

93. ΓΛΕΖΟΣ, ΕΘΝ. ΑΝΤΙΣΤ. ΕΣΩΘΕΝ, 2007

Μ. ΓΛΕΖΟΣ, Η ΕΘΝΙΚΗ ΑΝΤΙΣΤΑΣΗ ΕΚ ΤΩΝ ΕΣΩ

ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ ΤΟΥ Μ. ΓΛΕΖΟΥ ΕΘΝΙΚΗ ΑΝΤΙΣΤΑΣΗ

      Μπορεί ένας συμμέτοχος της ιστορίας, ένας ήρωας της ιστορίας, ένας που βίωσε και βιώνει το δράμα και τους παλμούς της ιστορίας, να γράψει Ιστορία; Μπορεί, με άλλα λόγια, ο Μανώλης Γλέζος να γράψει ιστορία; Σ’ αυτήν την ερώτηση μπορεί να αντιπαρατεθεί η αντίθετη ερώτηση; Μπορεί ένας αμέτοχος της ιστορίας, ένας απών της ιστορίας, ένας που μένει αποστασιοποιημένος από το δράμα της ιστορίας, να γράψει Ιστορία; Η απάντηση έχει δοθεί από την εποχή του Θουκυδίδη. Ένας απών δεν μπορεί να αφουγκρασθεί και να διακρίνει το σημαντικό από το ασήμαντο. Η κατανόηση προϋποθέτει την άμεση έστω την έμμεση του ιστοριογράφου στο δράμα. Η Ιστορία ως αφήγηση ή θα είναι δραματική αφήγηση ή θα είναι ένας ανούσιος και αδιάφορος χρονολογικός πίνακας.

92. ΠΥΡΚΑΓΙΕΣ: ΑΣΥΜΜ. ΑΠΕΙΛΕΣ, 2007

ΠΥΡΚΑΓΙΕΣ: ΠΕΡΙ ΑΣΥΜΜΕΤΡΩΝ ΚΑΙ ΣΥΜΜΕΤΡΙΚΩΝ ΑΠΕΙΛΩΝ

     Σύμφωνα με την στρατηγική ορολογία, ασύμμετρη είναι η απειλή κατά την οποία εξαιρετικά μικρά μέσα (πχ. δυο-τρεις τρομοκράτες) μπορούν να επιτύχουν εξαιρετικά μεγάλα αποτελέσματα (π.χ.. κατάλυση ενός ολόκληρου κράτους). Αυτή η έννοια της ασυμμετρίας είναι δάνειο από την φυσικομαθηματική επιστήμη του χάους (και τις χαρακτηριστικές της μη γραμμικές συναρτήσεις). Το φυσικομαθηματικό χάος είναι αποτέλεσμα της ασυμμετρίας μεταξύ μιας απειροελάχιστης μεταβολής αρχικών συνθηκών και μιας τρομακτικά μεγάλης μεταβολής των τελικών συνθηκών. Το χάος παρατηρείται στο σύμπαν (και γύρω από αυτό το συμπαντικό χάος ερίζουν οπαδοί της αυστηρής αιτιοκρατίας και οπαδοί της έσχατης απροσδιοριστίας). Η ασυμμετρία του συμπαντικού χάους έχει συγχρόνως μια εξίσου ενδιαφέρουσα δεύτερη σημασία, αυτή του ενός και μοναδικού βέλους του χρόνου: δεν υπάρχει επιστροφή στο χθες. Τα πράγματα στο σύμπαν δεν εξελίσσονται ομαλά και αναλογικά, άρα δεν μπορούμε να γυρίσουμε πίσω.

91. ΨΗΦ. ΚΕΦΑΛ. ΓΙΑ ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΕΣ, 2007

ΕΠΙ ΤΟΥ ΨΗΦ. ΤΟΥ Ν.Σ. ΚΕΦΑΛ.-ΙΘΑΚΗΣ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΕΣ

      Όταν η Τοπική Ιστορία αντιμετωπίζεται ως στενή τοπική  ιστορία, δηλαδή αποκομμένη από το ευρύ διεθνές πλαίσιο, τότε είναι μοιραίο να μετατρέπεται σε μια ανώδυνη γραφικότητα. Τα γεγονότα τότε εμφανίζονται ως καπρίτσια μιας ανεξήγητης μοίρας. Υπό αυτήν την έννοια η Γενική Ιστορία παραμένει εντελώς αδιάφορη για τα τοπικά.  Και τότε το πρόσφατο ομόφωνο ψήφισμα των Κεφαλλήνων και Ιθακησίων, για μια κάποια αναγνώριση της τοπικής ιστορίας των Επτανησίων Ριζοσπαστὡν, δεν βρίσκει πουθενά αποδέκτες.

90. ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΠΑΝΑΣ, 2007

ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΠΑΝΑΣ: ΜΙΑ ΣΗΜΑΙΝΟΥΣΑ ΥΠΟΣΗΜΕΙΩΣΗ

      Υπάρχουν στην Ιστορία πρόσωπα που λειτουργούν ως βαρόμετρα. Βλέπει κανείς εύκολα σ’ αυτά τις επιτυχίες και τις αποτυχίες μιας εποχής, τα κατορθώματα και τις ματαιώσεις της εποχής. Τα συναντά κανείς στις υποσημειώσεις των ιστορικών βιβλίων, πίσω από ένα αστερίσκο που προειδοποιεί για την ασημαντότητά τους. Οι βιβλιόφιλοι ξέρουν ότι στους αστερίσκους βρίσκεται, σχεδόν πάντα, το κρυμμένο νόημα ενός βιβλίου. Ο Πανάς είναι ένας σημαίνων αστερίσκος της ιστορίας, μια σημαίνουσα υποσημείωση.

89. ΠΛΑΝΗΤΑΡΙΟ ΣΤΗΝ ΚΕΡΚΥΡΑ, 2007

Η ΙΔΕΑ ΕΝΟΣ ΠΛΑΝΗΤΑΡΙΟΥ ΣΤΗΝ ΚΕΡΚΥΡΑ

      Πλανητάριο είναι μια ειδική αίθουσα, στην οποία παρουσιάζονται σύντομα εικονικά ταξίδια στο διάστημα. Γίνεται χρήση συστημάτων προβολής αστρικών σωμάτων σε ημισφαιρικές θολωτές επιφάνειες. Η κοινή διεθνής πρακτική των Πλανηταρίων είναι, σταδιακώς, να περιβάλλονται από παράλληλες υποδομές κινηματογράφου ευρείας οθόνης, προσομοιωτή εικονικής πραγματικότητας, τεχνολογικού μουσείου, εκπαιδευτικού πάρκου διαδραστικών εκθέσεων επιστήμης και τεχνολογίας, συνεδριακού κέντρου κλπ.

88. ΓΕΩΠΟΛΙΤΙΚΗ ΠΝΕΥΜΑΤ. ΙΔΙΟΚΤ., 2007

Η ΓΕΩΠΟΛΙΤΙΚΗ ΤΗΣ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΗΣ ΙΔΙΟΚΤΗΣΙΑΣ

      Η εμπορευματοποίηση της γνώσης δεν είναι φαινόμενο των ημερών μας. Ήδη, από τα τέλη του 19ου αιώνα, με την Σύμβαση των Παρισίων του 1883 για την Προστασία της Βιομηχανικής Ιδιοκτησίας, οργανώνεται διεθνώς το πατεντάρισμα της γνώσης. Η γνώση αυτή, συνοδευόμενη από το αντίστοιχο δίπλωμα ευρεσιτεχνίας (patent), καθίσταται επισήμως εμπορεύσιμο αγαθό, δηλαδή μη προσβάσιμη ελευθέρως. Αυτό, κατ’ αρχήν, κρίθηκε ως ένα αναγκαίο κίνητρο για την ασφαλή απόσβεση των μεγάλων επενδύσεων της βιομηχανίας στην έρευνα. Το 1886, με την Σύμβαση της Βέρνης για την Προστασία των Λογοτεχνικών και Καλλιτεχνικών Έργων, θεμελιώνεται και η διεθνής προστασία των πνευματικών δικαιωμάτων (copyright), που επεκτείνεται με τον καιρό σε κάθε πνευματική δημιουργία. Οι δύο αυτές νομικές έννοιες, αυτή των πνευματικών δικαιωμάτων και αυτή του διπλώματος ευρεσιτεχνίας, η πρώτη αναφερόμενη στην εν γένει πνευματική δημιουργία, η δεύτερη αναφερόμενη στις βιομηχανικές και τεχνολογικές εφαρμογές, συνιστούν τους δύο πυλώνες της πνευματικής ιδιοκτησίας (intellectual property).

87. ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΥΣΗ, ΥΠΕΡΔΥΝΑΜΗ, 2006

ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΥΣΗ: Η ΠΕΜΠΤΗ ΥΠΕΡΔΥΝΑΜΗ

Ουκ ένι Ιουδαίος ουδέ Έλλην,

 ουκ ένι δούλος ουδέ ελεύθερος,

ουκ ένι άρσεν ουδέ θήλυ

 πάντες γαρ υμείς εις εστέ…

Παύλος, Προς Γαλάτας, 3,28

200.000.000 είναι σήμερα οι μετανάστες του κόσμου. Από πλευράς πληθυσμού, η πέμπτη χώρα στον κόσμο. Από πλευράς δύναμης, η μελλοντική υπερδύναμη.

«Οι παγκόσμιες περιπτώσεις διασποράς, αντί για τοπικά εθνικά κράτη, θα μπορούσαν να είναι τα κύματα του μέλλοντος.» (Toynbee 1961).

Ο γνωστός από την μεταψυχροπολεμική Σύγκρουση των Πολιτισμών, Samuel Huntington, έγραψε πρόσφατα (το 2004) ένα βιβλίο για την απειλή της μαζικής ισπανόφωνης μετανάστευσης εναντίον της εθνικής ταυτότητας των Ηνωμένων Πολιτειών. Προεκτείνοντας τον προβληματισμό και την ανησυχία του, ο Huntington ισχυρίζεται ότι η σημερινή μετανάστευση απειλεί τις εθνικές ταυτότητες των φιλοξενουσών χωρών, διότι, σε αντίθεση με το παρελθόν, οι σημερινές διασπορές δεν είναι διατεθειμένες να αφομοιωθούν από τις φιλοξενούσες χώρες.

86. ΑΣΕΔΙΟ ΤΩΝ ΚΟΡΥΦΩΝ, 2006

ΠΕΡΙ ΤΟΥ ΑΣΕΔΙΟΥ ΤΩΝ ΚΟΡΥΦΩΝ

      Στην μοίρα της γραπτής τοπικής ιστορίας είναι να παραλείπονται (λόγω τοπικισμού;) οι διεθνείς και παγκόσμιες διαστάσεις κάποιων τοπικών γεγονότων. Για την Κέρκυρα, το σημαντικότερο τοπικό γεγονός παγκόσμιας σημασίας είναι αυτό που διαδραματίσθηκε τον Αύγουστο του 1716. Η σπουδή των Κερκυραίων να αποδώσουν την φυγή των Τούρκων, μετά από παρατεταμένη και σκληρή πολιορκία, σε θαύμα  έκανε τους τοπικούς ιστορικούς να υποτιμήσουν την ευρύτερη σημασία του γεγονότος καθώς και την συσχέτισή του με ένα άλλο γεγονός που συνέβη τον ίδιο ακριβώς καιρό, βορειότερα.

85. H ΗΘΙΚΗ ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΜΕ ΜΑΣ, 2006

H ΗΘΙΚΗ ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΜΕ ΤΟ ΜΕΡΟΣ ΜΑΣ

(ΑΡΘΡΟ ΤΟΥ ZEEV MAOZ, HAARETZ 25/7/06, ΕΠΙΜ. κ ΜΕΤΑΦΡ. Κ.Β.)

      Ο αρθρογράφος είναι καθηγητής Πολιτικής Επιστήμης στο Πανεπιστήμιο του Τελ Αβίβ. Αρθρογραφεί συχνά-πυκνά στον ισραηλινό τύπο για την ανάγκη μιας άλλης πολιτικής. Οι απόψεις του αποτελούν πάντα επίκεντρο συζητήσεων. Στο Πανεπιστήμιο του Τελ-Αβίβ οργανώνει εργαστήρια εναλλακτικών πολιτικών σεναρίων. Σήμερα, που ο πόλεμος εγκρίνεται από τα εννέα δέκατα των ισραηλινών, η άποψη του ισραηλινού πολιτικού επιστήμονα είναι ιδιαιτέρως ενδιαφέρουσα.

84. ΔΥΟ ΟΥΚΡΑΝΙΕΣ ΚΑΙ ΡΩΣΙΑ, 2006

ΟΙ ΔΥΟ ΟΥΚΡΑΝΙΕΣ ΚΑΙ Η ΡΩΣΙΑ

      Οι τελευταίες περιπετειώδεις προεδρικές εκλογές στην Ουκρανία, που οδήγησαν την χώρα στα πρόθυρα του εμφυλίου πολέμου, κατέδειξαν την ύπαρξη δύο Ουκρανιών: την πιο πλούσια, βιομηχανική και ρωσό-φιλη Ουκρανία, ανατολικά του ποταμού Δνείπερου, και την πιο φτωχή, αγροτική και ρωσό-φοβη Ουκρανία, δυτικά του ποταμού Δνείπερου. Νίκησε ο εκπρόσωπος της δεύτερης Ουκρανίας, όμως οι δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι η πρώτη Ουκρανία έχει και θα έχει επί μακρόν τον ισχυρότερο λόγο.

83. ΑΝΑΤΟΜΙΑ ΤΗΣ ΤΡΟΜΟΚΡΑΤΙΑΣ, 2005

Η ΑΝΑΤΟΜΙΑ ΤΗΣ ΤΡΟΜΟΚΡΑΤΙΑΣ

      Το 1621, ο Άγγλος συγγραφέας Ρόμπερτ Μπάρτον θέλησε να συγκεντρώσει σε ένα βιβλίο όλη την ψυχιατρική γνώση της εποχής του από τα χρόνια του Αριστοτέλη και του Γαληνού.[1] Το ονόμασε ‘Ανατομία της Μελαγχολίας’.[2]

82. MAGNA CARTA, ΕΥΡΩΣΥΝΤΑΓΜΑ, 2005

Η MAGNA CARTA ΚΑΙ ΤΟ ΕΥΡΩΣΥΝΤΑΓΜΑ

      Αυτές τις ημέρες, η Ευρώπη γιορτάζει τα 795 χρόνια από την πρώτη παραχώρηση συνταγματικής χάρτας. Στις 15 Ιουνίου του 1215, ο τυραννικός βασιλιάς της Αγγλίας Ιωάννης[1] υποσχόταν και υπέγραφε, για τον εαυτό του αλλά και για όλους τους διαδόχους τού μέλλοντος, την τήρηση περιοριστικών δεσμεύσεων της βασιλικής εξουσίας. Αν και η δέσμευση λαμβανόταν έναντι βαρόνων, και όχι έναντι του λαού, το μήνυμα στελνόταν οριστικά προς το μέλλον. Ο εξεγερμένοι κατά του βασιλιά βαρόνοι επέβαλαν, για πρώτη φορά στην παγκόσμια ιστορία, να υπάρχει πάνω και από το στέμμα του βασιλιά ένα γραπτό κείμενο. (Και όριζαν επιπροσθέτως και μια επιτροπή 25 βαρόνων για να ελέγχει την σωστή τήρηση του γραπτού αυτού κειμένου.)[2] 

81. ΓΕΩΠΟΛΙΤΙΚΗ ΕΝΩΣΗΣ ΙΟΝΙΩΝ, 2005

Η ΓΕΩΠΟΛΙΤΙΚΗ ΤΗΣ ΕΝΩΣΗΣ ΤΩΝ ΙΟΝΙΩΝ ΝΗΣΩΝ

      Στα Επτάνησα, στην διάρκεια του αγώνα για την Ένωση με την μητέρα-πατρίδα, εμφανίσθηκαν επαναστατικές δημοκρατικές, φιλελεύθερες και πρωτο-σοσιαλιστικές ιδέες. Το κίνημα των επτανησίων Ριζοσπαστών ήταν ένα εθνικό και ταυτοχρόνως βαθύτατα πολιτικό κίνημα. Ήταν η πρώτη φορά που στον ευρύτερο ελλαδικό χώρο συγκροτούντο, υπό την μορφή πολιτικών λεσχών στην αρχή, οργανωμένα κόμματα προσδιοριζόμενα από αρχές και ιδέες.[1]

80. ΜΑΡΞ ΓΙΑ ΑΓΙΟΥΣ ΤΟΠΟΥΣ, 2005

Ο ΜΑΡΞ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΙΕΡΟΥΣ ΚΑΥΓΑΔΕΣ ΣΤΟΥΣ ΑΓΙΟΥΣ ΤΟΠΟΥΣ

      Ο Καρλ Μαρξ στο άρθρο του ‘Επί της Ιστορίας του Ανατολικού Ζητήματος’ στην New York Herald Tribune της 15^ης Απριλίου 1854 περιγράφει τους καυγάδες μεταξύ των χριστιανικών κοινοτήτων των Αγίων Τόπων. Οι καυγάδες αυτοί – κρίσιμο μέρος του Ανατολικού Ζητήματος – ήταν η αφορμή του Κριμαϊκού Πολέμου (1853-1856), ο οποίος υπήρξε η μεγάλη καμπή των διεθνών ανταγωνισμών ισχύος, τον 19^ο αιώνα.

79. ΕΠΙΣΤΗΜΗ, ΑΛΗΘΕΙΑ, ΕΞΟΥΣΙΑ, 2004

ΕΠΙΣΤΗΜΗ, ΑΛΗΘΕΙΑ ΚΑΙ ΕΞΟΥΣΙΑ ΤΟ 2004

      Η σημαντικότερη συζήτηση για την επιστήμη και την αλήθεια, το 2004, έγινε με αφορμή μια δήλωση του Στέφεν Χόκινγκ και ένα δοξαστικό άρθρο του Ουμπέρτο Έκο υπέρ του Χόκινγκ και κατά του φονταμενταλισμού. Δεκάδες σχετικά άρθρα γράφτηκαν στον διεθνή τύπο. Ο Χόκινγκ, ο σπουδαιότερος εν ζωή φυσικός του κόσμου, ανακοίνωσε, από το αναπηρικό καροτσάκι του και με τον ειδικό τρόπο ηλεκτρονικής επικοινωνίας που χρησιμοποιεί, κάτι εντυπωσιακό και μάλλον ασυνήθιστο. Κάτι που θα μπορούσε να κλονίσει το ίδιο του το επιστημονικό κύρος. Ή – κατά τους πιο σώφρονες – να αυξήσει το επιστημονικό του κύρος! Ενώπιον συναδέλφων του φυσικών σε ένα συνέδριο, δήλωσε ούτε λίγο ούτε πολύ πως η γνωστή θεωρία του για τις μαύρες τρύπες περιέχει κάμποσα λάθη και θέλει διόρθωση. Έκανε μάλιστα και τις σχετικές υποδείξεις για την απαιτούμενη διόρθωση.

78. ΑΡΙΣΤΕΡΑ ΚΑΙ ΠΡΟΜΗΘΕΪΚΟ, 2004

Η ΑΡΙΣΤΕΡΑ ΚΑΙ ΤΟ ΠΡΟΜΗΘΕΪΚΟ ΣΤΟΙΧΕΙΟ

      Πάνε χρόνια τώρα που η Αριστερά βολεύεται με δανεικές ιδέες. Μα, αλήθεια, είναι δυνατόν σήμερα να υπάρχει Αριστερά; Η Αριστερά γεννήθηκε ως επαναστάτης μέσα σε μια Επανάσταση. Είναι η ίδια η Επανάσταση. Μπορεί, άραγε, μακριά από την Επανάσταση να ζήσει και να αναπνεύσει;

77. ΝΤΟΠΙΝΓΚ, ΥΠΕΡΑΝΘΡΩΠΟΙ, 2004

ΝΤΟΠΙΝΓΚ, ΥΠΕΡΑΝΘΡΩΠΟΙ ΚΑΙ ΥΠΕΡΑΝΘΡΩΠΑΚΙΑ

      Ο αθλητισμός είχε πάντα στοιχεία πρωταθλητισμού. Ο πρωταθλητισμός είχε πάντα στοιχεία υπεράνθρωπου. Ο υπεράνθρωπος είχε πάντα στοιχεία ντόπινγκ.

      Ο υπεράνθρωπος είχε πάντα τη καλή και τη κακή τύχη να υμνείται και να λοιδορείται. Να ανεβαίνει εις τους ουρανούς και να καταβαραθρώνεται. Να δοξάζεται και να ποδοπατείται. Αρχαιότατο σύμπτωμα αμφιθυμικής συμπεριφοράς των μαζών απέναντι στους βασιλιάδες. Σύμπτωμα αμφιθυμικής συμπεριφοράς κερκίδας, που τη μια αποθεώνει και την άλλη ελεεινολογεί αυτούς που αποθέωνε.  

      Το θέμα μας σήμερα δεν είναι το ντόπινγκ, τα ακάθαρτα ούρα και οι καθαροί ουρολόγοι. Χρειάζεται τεράστιο απόθεμα αφέλειας για να πιστέψει κανείς ότι όλοι αυτοί οι ‘αθάνατοι’, που μυρίζουν θάνατο, ανακάλυψαν τούτες τις μέρες το ‘φάρμακο’ του Πλάτωνος: ίαμα και δηλητήριο. Το θέμα μας σήμερα είναι τα υπερανθρωπάκια που σπεύδουν να ρίξουν το λίθο του αναθέματος εκεί που χθες προσκυνούσαν. Χωρίς υπεράνθρωπους δεν θα υπήρχαν τα υπερανθρωπάκια. Και χωρίς υπερανθρωπάκια δεν θα υπήρχαν οι ‘αθάνατοι’ και οι χορηγοί τους.

      Αυτά τα υπερανθρωπάκια ζητούν από τους υπεράνθρωπους πρωταθλητές να τους φέρνουν νίκες, ρεκόρ, να τους μεθούν με μετάλλια και διακρίσεις, να τους ντοπάρουν με την ψευδαίσθηση άριας καταγωγής. Κι αν κάτι από αυτά δεν συμβεί, διόλου δεν τους νοιάζει η λίγη ή πολλή εξωγενής τεστοστερόνη: λιντσάρισμα!

      Αυτό, η «έτοιμη από καιρό» βίαιη αποκαθήλωση, είναι το ένα ενδιαφέρον ζήτημα, που μπορούμε να συζητήσουμε τούτες τις μέρες. Τα άλλο ενδιαφέρον ζήτημα είναι αυτό το καινούριο και δυσπροσδιόριστο έγκλημα του ντόπινγκ. Τι εννοούμε, δηλαδή, ακριβώς όταν λέμε ντόπινγκ και αντι-ντόπινγκ, και πόσα φαντάσματα και μάγισσες θα κυνηγήσουμε στο μέλλον;   

      Δίπλα στα δυσπροδιόριστα εγκλήματα της εποχής μας, τρομοκρατία, ναρκωτικά, γεννιέται ένα νέο δυσπροσδιόριστο έγκλημα, για να ενισχύσει την ανάγκη πλανητικής πανοπτικής επαγρύπνησης. Δίπλα στις αντιτρομοκρατικές κάμερες, αντιτρομοκρατικοί ουροσυλλέκτες! Εγκλήματα νέου τύπου, που μπορούν να τελεσθούν κατά χιλιάδες, χωρίς σύλληψη και τιμωρία, αλλά και που μπορούν να διωχθούν και τιμωρηθούν επιλεκτικά, όταν και όπου αυτό «χρειασθεί»! Τα υπερανθρωπάκια ήταν πάντα κατά της τρομοκρατίας, των ναρκωτικών και του ντόπινγκ.

      Φτιάχνουμε ένα παγκόσμιο μηχανισμό παρακολούθησης του κατουρήματος των αθλητών και νομίζουμε ότι το σημαντικό είναι το εξαγνισμένο κατούρημα. Το σημαντικό, όμως, είναι ο ένας επιπλέον παγκόσμιος μηχανισμός παρακολούθησης με τα πλοκάμια του και τους σκοτεινούς του θαλάμους. Είναι κανείς που πιστεύει ότι εκατοντάδες χιλιάδες αθλητές είναι δυνατόν να παρακολουθούνται κάθε μέρα στα χιλιάδες γυμναστήρια του πλανήτη; Ποια αδέκαστη αρχή θα εξουσιοδοτηθεί για αυτό, και με ποια νομιμότητα; Αλλά και με ποια επιστημονική επάρκεια, έναντι των επερχομένων νέας γενεάς σκευασμάτων και γενετικών επεμβάσεων στο DNA;

      Εν ονόματι του αθλητικού ιδεώδους, λοιπόν, ας βγει όσο είναι καιρός η Διεθνής Ολυμπιακή Επιτροπή και ας δηλώσει ανοιχτά ότι απέτυχε. Η ιδέα Σάμαρανκ, περί εταιρειών-χορηγών των Αγώνων, μετέτρεψε τον αθλητισμό σε τέρας, ελάχιστη πτυχή του οποίου είναι το ντόπινγκ. Στο όνομα του ελέγχου αυτού του τέρατος θα γεννηθούν άλλα τέρατα, μεγαλύτερα. Αν, πριν το 1990, οι Αγώνες ήταν πεδίο πρωτόγονου ντοπαρίσματος και αντιπαράθεσης πολιτικών συστημάτων με ολίγη ‘διεθνή’, σήμερα είναι πεδίο ιδιωτικών διαγκωνισμών βιογενετικής φαντασίας με ολίγον εθνικό ύμνο.

      Μόνον η Ολυμπία πλέον μας σώζει, και ας το πούμε θαρρετά στην τελετή λήξης: εναντίον κάθε φαντασίωσης επιστημονικο-βιομηχανικού υπερ-πρωταθλητισμού. Διαφορετικά, είμαστε μόνον στην αρχή…

Ενημέρωση 29/8/2004, Αυγή 29/8/2004 

76. Ο ΚΙΝΕΖΙΚΟΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ, 2004

Ο ΚΙΝΕΖΙΚΟΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ

      Προ ημερών, ο τούρκος πρέσβης στο Πεκίνο δεξιώθηκε Κινέζους και Τούρκους τουριστικούς πράκτορες και δημοσιογράφους και, με αφορμή την χολιγουντιανή ‘Τροία’ (που γνώρισε μεγάλη επιτυχία και στην Κίνα), εξήγησε πώς οι Κινέζοι μπορούν να γνωρίσουν τον αρχαίο πολιτισμό επισκεπτόμενοι την Τουρκία. Ανάλογης φαντασίας πρωτοβουλίες παίρνονται από όλες σχεδόν τις χώρες του κόσμου, που προσβλέπουν σ’ αυτό που, κατά τον ΠΟΕ, θα είναι το 2020 η πρώτη τουριστική δύναμη στον κόσμο – με ετησίως 100 εκ. Κινέζους τουρίστες εξερχόμενους της χώρας και με αντίστοιχη αναβάθμιση της Κίνας σε πρώτο τουριστικό προορισμό παγκοσμίως. (Ήδη, σήμερα, η Κίνα με 20 εκ. Κινέζους τουρίστες προς το εξωτερικό ετησίως έχει ξεπεράσει την Ιαπωνία.) 

75. ΤΙ ΔΕΝ ΠΡΕΠΕΙ Η ΑΡΙΣΤΕΡΑ, 2004

ΤΙ ΔΕΝ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΕΙΝΑΙ Η ΑΡΙΣΤΕΡΑ ΣΗΜΕΡΑ

      Η Αριστερά δεν μπορεί να εμφανίζεται, τον 21^ο αιώνα, ως ο απόλυτος αυθέντης της μιας και μόνης πολιτικής αλήθειας. Δεν μπορεί καν να καμώνεται ότι ‘ξέρει’. Γιατί αυτός που ‘ξέρει’, δεν μπορεί να κατανοήσει και άρα να διαλεχθεί. Ο διάλογος προϋποθέτει να απαρνηθούμε την ‘αλήθεια’ προς χάριν του Άλλου. Ο Άλλος είναι φορέας μιας ποικιλίας ιδεών, προφανώς όχι ‘ορθών’.[1] Η Αριστερά (σταλινική ή εκσυγχρονιστική), όμως, δεν διαλέγεται, παραμένοντας προσκολλημένη στο ‘ορθό’. Και αν καμώνεται ότι διαλέγεται, το κάνει για να πείσει και όχι για να πειστεί, όχι δηλαδή για να κατανοήσει.

74. ΠΡΟΤΑΣΗ ΠΑΙΔΕΙΑΣ, ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ, 2004

ΜΙΑ ΣΥΝΔΥΑΣΤΙΚΗ ΠΡΟΤΑΣΗ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ

      Συμβαίνει μερικές φορές δύο αιτήματα, που προέρχονται από δύο εντελώς διαφορετικούς χώρους και που εκφράζουν δύο εντελώς διαφορετικά ενδιαφέροντα, να ικανοποιούνται κατά τον άριστο τρόπο, αν ικανοποιηθούν από κοινού: σε κοινό τόπο και χρόνο και με κοινό χρηματοδοτικό πρόγραμμα (πολλαπλής προέλευσης εισροών λόγω της πολλαπλής σημασίας των αιτημάτων!).

73. ΕΠΤΑΝΗΣΙΑΚΟ ΕΘΝ. ΚΙΝΗΜΑ, 2004

ΤΟ ΕΠΤΑΝΗΣΙΑΚΟ ΕΘΝΙΚΟ ΚΙΝΗΜΑ

      Υπάρχουν στην ευρωπαϊκή ιστορία γεγονότα που, κατά ένα σχεδόν περίεργο τρόπο, ξεπερνούν γεωγραφικούς, γλωσσικούς και θρησκευτικούς φραγμούς και αποτυπώνονται σε όλες τις επί μέρους περιοχές της ηπείρου. Όλα φαίνονται να είναι μικρογραφίες ευρύτερων διαδικασιών. Σ’ αυτό, νομίζω, συνίσταται η κοινή ευρωπαϊκή ταυτότητα. Και η ιστορία των Επτανήσων είναι η μικρογραφία της γενικότερης ευρωπαϊκής ιστορίας.  

72. ΤΟΠΙΚΟΤΗΤΑ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΠ.: ΣΙΤΙ, 2004

Η ΑΒΑΣΤΑΧΤΗ ΤΟΠΙΚΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΠΟΙΗΣΗΣ: ΣΙΤΙ

      Στις συζητήσεις για την σχέση μεταξύ παγκοσμιοποίησης και τοπικών κοινωνιών, κυριαρχεί συνήθως μια αγωνιώδης αναζήτηση για το πώς οι τοπικές κοινωνίες θα καταφέρουν να ανεβούν, όσο πιο γρήγορα μπορούν, στην απαστράπτουσα υπερταχεία της παγκοσμιοποίησης. Η παγκοσμιοποίηση, όμως, πριν από οτιδήποτε άλλο, και μακράν του να είναι υπερταχεία, διακρίνεται από μια έντονη τοπικότητα: δεν κινείται. Είναι η ίδια μια τοπική κοινωνία. Αυτό είναι που συνήθως μας διαφεύγει, όταν ανάγουμε την παγκοσμιοποίηση σε ένα σύνολο ηλεκτρονίων, που κινούνται με την γνωστή τους ταχύτητα, ανεξάρτητα από την ανθρώπινη βούληση. Η παγκοσμιοποίηση έχει σάρκα, οστά και βούληση και συναντιέται καθημερινώς στα δικά της στέκια για να αποφασίσει για τα μεγάλα ζητήματα. Γευματίζει, εκπαιδεύεται, ερωτεύεται, δειπνεί και συζητάει για όλα. (Προσοχή: το ότι η παγκοσμιοποίηση έχει τοπικότητα δεν σημαίνει ότι κάθε τοπικότητα – λόγω π.χ. Διαδικτύου – είναι παγκοσμιοποίηση! Δεν είναι όλες οι συναντήσεις το ίδιο πράγμα!)

71. ΠΕΡΙΦ. ΟΛΟΚΛΗΡΩΣΕΙΣ, 2004

ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΕΣ ΟΛΟΚΛΗΡΩΣΕΙΣ: Η ΓΕΩΓΡΑΦΙΑ ΤΗΣ ΙΣΧΥΟΣ

      Όταν ο Ρομάνο Πρόντι δήλωνε πρόσφατα ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση χρειάζεται ένα ισχυρό ιδρυτικό μύθο για να προχωρήσει πάρα πέρα, γνώριζε πολύ καλά ένα πράγμα: Οι περιφερειακές (ηπειρωτικών διαστάσεων) ολοκληρώσεις του 21^ου αιώνα είναι ένα φαινόμενο αντίστοιχο προς τις εθνικές ολοκληρώσεις του 19^ου αιώνα. Όπως τα έθνη-κράτη ήταν τότε, πάνω απ’ όλα, συνθέσεις στρατηγικών αντιλήψεων, έτσι και οι σύγχρονες περιφερειακές ολοκληρώσεις είναι, πάνω απ’ όλα, συνθέσεις στρατηγικών αντιλήψεων. Η θεμελιώδης διαφορά έγκειται στο ότι τα έθνη-κράτη συνοδεύτηκαν από εξαιρετικής αφηγηματικής δύναμης ρομαντικούς και ηρωικούς μύθους περί ιδρύσεως και παλιγγενεσίας, κρύβοντας εν πολλοίς την βασική στρατηγική ουσία των σχετικών εγχειρημάτων. Οι σύγχρονες περιφερειακές ολοκληρώσεις προβάλλουν ένα μίγμα επιχειρημάτων, τα οποία δεν είναι ούτε ρομαντικά ούτε ηρωικά – και είναι κατά τούτο εύθραυστα και ανατρέψιμα ανά πάσα στιγμή. (Και όταν κάποτε αναφέρονται στον Καρλομάγνο ή τον Μπολιβάρ, δυσκολεύονται να πείσουν.)